Japon kültürüne dair manga ve anime seviyorsanız muhtemelen bu hitap şekillerinin bir çoğuna denk gelmişsinizdir. Çok çeşitli ve kullanım konusunda detayları olan bu hitap şekilleri, nezaket ve insanların birbirleriyle olan ilişkilerinin birer göstergesi.
Günlük hayatta nezakete çok değer veren Japon kültüründe bu kullanımları bilmek oldukça faydalı…
En yaygın hitap şekilleri; -san, -sama, -kun ve -chan. Hepsinin farklı bir rolü ve kullanım şekli bulunuyor.
Japon kültürüne biraz aşina iseniz insanların birbirlerine ismi ile hitap etmediğini duymuşsunuzdur. Soyisimle hitap etmek de kabalık. Bu nedenle genelde ve özellikle yeni tanışılmış insanların soy isimlerine bu hitap biçimlerinden biri uygun şekilde eklenir.
Biz yabancılar ise kendini ilk isimleri ile tanıtmaya alışık olduğumuz için bu hitap biçimleri ismimizin sonuna eklenerek kullanıyor…
Bu başlıkta özellikle ¨onursal¨ kelimesini ekledim. Bunun sebebi ise Japonya’daki yaş ve sosyal statü gibi kriterlere dayalı önemli bir hiyerarşinin olması. Bu hiyerarşi konuşma biçimine yansır ve az çok resmi bir oluşturur.
Japon onurları sadece kişiye bağlı olarak değil, aynı zamanda güven düzeyi, kişinin geçmişi, eğitimi ve hatta cinsiyeti gibi diğer faktörlere de bağlı olarak değişir. Bir yabancı olarak bile, Japonya’da hoş karşılanmak için bu kurallara uymak önemlidir.
Bazı durumlarda ise bu hitap şekillerini kullanmamak gerekiyor. Örneğin, kendiniz hakkında konuşurken bunları kullanamazsınız. Ya da örneğin patronunuz ile en iyi iş arkadaşınız hakkında konuşurken arkadaşınızın adını kullanırken bu hitap şekli kullanılmıyor…
Sıra geldi bu hitap şekillerinden en sık kullanılanlara ve kullanım şekillerine!
San – さ ん
Bu hitap şekli; cinsiyeti, yaşı veya sosyal durumu ne olursa olsun, tanımadığınız birine karşı kullanılır. Ayrıca bazı dükkan isimlerine de ekleniyor. Örneğin bir pastane için; pan-ya-san (パ ン 屋 さ ん) gibi kullanımlar da söz konusu.
Sama – さ ま
Sama hitap şekli en resmi ve özel kullanımlardan biri. -San’ın bu daha yüksek versiyonu, müşteri hizmetleri endüstrisindeki müşterilerle olduğu gibi yüksek statüye sahip insanlara karşı çok spesifik durumlarda kullanılıyor.
Ancak en yaygın şekilde Japon tanrıları, kami 様 (kami-sama) hakkında konuşurken denk gelebilirsiniz.
Bu hitap şekli, “müşteri her şeydir” lafında olduğu gibi bir toplumsal üstünlük duygusu taşır ve bu nedenle müşterilere okyakusama (お 客 様) denir.
Bu hitap şekli bazen, bir grup insana veya izleyicilere atıfta bulunan bir kelimeye de eklenebilir. Örneğin ¨mina-sama¨ (皆 様 – herkes) gibi, gruba ekstra bir nezaket katmanı verir. Son olarak, bu hitap şekli, sıkı çalışmaları için birine teşekkür etmek için kullanılan ünlü otsukaresama desu (お 疲 れ 様 で す) gibi Japonca ifadelerde de bulabilirsiniz.
Chan – ち ゃ ん
En çok bilinen ve animelerde sıkça duyulan hitap şekli. Genellikle yakın ilişkiye sahip olunan genç kadınlara, çocuklara, bebeklere, büyükanneye ve özellikle sevilen bir hayvana atıfta bulunmak için bu hitap şekli kullanılabilir.
Bu noktada, kim için kullandığınız konusunda dikkatli olmalı ve gerçekten çok yakın olunmayan kişiler için kullanmaktan kaçınmalı…
Kun – く ん
Genç erkekler için kullanılan bir hitap şekli.
Genellikle hiyerarşi bakımından yukarıda olan kişiler tarafından, kendinden daha genç biriyle konuşurken kullanır. Nezaket düzeyi düşük şekilde “sen” demenin gayri resmi bir yolu olan ¨kimi¨ (君) için kullanılan ile aynı kanjiye sahiptir.
Bir sınıf arkadaşı, küçük bir erkek kardeş veya genç bir erkekle konuşurken kullanılabilir.
Diğer Yaygın Hitap Şekilleri
Aslında bir çok Japon onursal hitap şekli bulunuyor. Burada yazdıklarımla kalmayacak kadar…
En yaygın olanlardan bazıları: bir şirkette özel olarak sıralanan insanlara atıfta bulunan Buchou (部長), Kachou (課 長), Shachou (社長) veya Kaichou (会長) gibi…
Ya da çoğunlukla okul içerisinde kullanılan Senpai (先輩, yaşlı kişi), Kouhai (後輩, genç kişi) veya Sensei (先生, öğretmen) gibi…
Bir çok hitap şekli arasında kafa karışıklığı yaşamaya pek gerek kalmıyor aslında. İnsanlara genelde -san şeklinde hitap etmenin bir zararı bulunmuyor. Tereddüt yaşamak durumunda ise nasıl hitap edilmesini istediklerini sormaktan çekinmeyin.
Ayrıca Japonya’da çalışırken bu hitap şekillerine de ekstra dikkat vermekte fayda olacaktır…
